ایران تحقیق |
انقلاب اسلامی ایران، حرکت بزرگ مردم به رهبری
امام خمینی، از
مراجع تقلید
شیعه در
قم که در سال ۱۳۵۷ش./۱۹۷۹ م. موجب سقوط نظام پادشاهی و ایجاد نظام
جمهوری اسلامی شد.
این انقلاب که با رهبری مراجع تقلید شیعه آغاز و اوج گرفت، بنیان گذاری حکومتی جمهوری اسلامی ایران، مبتنی بر احکام اسلامی و باورهای
شیعه را در پی داشت. در این جریان ان شیعه سهم بزرگی در هدایت و آگاهیبخشی به مردم و هدایت مبارزات داشتند. عبارت جمهوری اسلامی که در شعارهای مردمی تکرار میشد برگرفته از اندیشههای رهبری انقلاب (امام خمینی) بود.
آغاز این حرکت تاریخی با اعتراضات
آیت الله خمینی و دیگر علمای دینی به رفتارهای خلاف دین دستگاه حکومتی از سال ۱۳۴۱ آغاز شد. در سال ۱۳۴۲ امام خمینی در پی اعتراضات تند به حکومت در
روز عاشورا و در
مدرسه فیضیه
قم بازداشت شد. این واقعه موجب رخداد
۱۵ خرداد ۱۳۴۲ ه.ش و حرکتهای اعتراضی مردم و درگیری با ماموران حکومتی در برخی شهرها شد و در نتیجه کشتار برخی معترضان گردید.
اعتراض مجدد آیت الله خمینی به عدم رعایت شرع اسلام در جریان تصویب لایحه انجمنهای ایالتی و ولایتی در مجلس وقت باعث دستگیری دوباره وی در
۱۳ آبان ۱۳۴۳ ه.ش و تبعیدش به ترکیه و پس از آن
نجف گردید. مبارزات انقلابیون در خفا ادامه یافت تا این که درگذشت مشکوک
سید مصطفی خمینی فرزند آیت الله خمینی در آبان ماه ۱۳۵۶ ه.ش باعث علنی شدن دوباره مخالفتهای مردم با نظام سلطتنی شد.
انتشار مقالهای با عنوان
ایران و استعمار سرخ و سیاه در رومهاطلاعات که در آن به مراجع شیعه و به خصوص رهبر انقلاب توهین شده بود موجب تشدید حرکتهای اعتراضی گردید. برخورد خشن و مسلحانه ماموران رژیم پهلوی در تاریخ
۱۹ دی ۱۳۵۶ش در
قم به گسترده شدن اعتراضات و سرایت آن به شهرهای دیگر انجامید. از این تاریخ به بعد با برگزاری چهلم کشتهشدگان واقعه ۱۹ دی قم و پس از آن شهرهای دیگر، کشور ایران دستخوش درگیریهای گسترده و سراسری شد. با تشدیداعتراضات مردمی، محمد رضا پهلوی در
۲۶ دی ۱۳۵۷ش کشور را ترک کرد.
امام خمینی که از
عراق به پاریس رفته بود و با مصاحبهها و پیامهای خود انقلاب را رهبری میکرد در
۱۲ بهمن ۱۳۵۷ ه.ش به ایران بازگشت و در
۲۲ بهمنهمان سال نظام پادشاهی رسماً سقوط کرد.
۱گاهشماری وقایع
۱.۱تصویب لایحه انجمنهای ایالتی و ولایتی
۱.۲انقلاب سفید
۱.۳واقعه مدرسه فیضیه
۱.۴۱۵ خرداد ۱۳۴۲
۱.۵لایحه کاپیتولاسیون
۱.۶اوجگیری و پیروزی انقلاب
۲ان مخالف
۳باورهای شیعی در انقلاب
۳.۱نظریه ولایت فقیه
۴پانویس
۵منابع
۶پیوند به بیرون
دهه ۱۳۳۰ش را میتوان آغاز بروز مخالفتها با
محمد رضا پهلوی دانست. ملی شدن صنعت نفت، مبارزات و ابراز مخالفت توسط
آیت الله کاشانی و فعالیتهای انقلابی
جمعیت فدائیان اسلام به رهبری
سید مجتبی نواب صفوی از این جملهاند. این مبارزات به استثنای حرکت
فدائیان اسلام، در راستای تغییر حاکمیت در ایران نبودند و عمدتا در محدوه زمانی کوتاهی جریان داشتند. تنها فدائیان معتقد بودند که حرکت کلی حکومت بر خلاف دین اسلام و مذهب تشیع است. [۱]
در
۱۶ مهر ۱۳۴۱ش لایحهای با عنوان انجمنهای ایالتی و ولایتی به تصویب هیئت دولت رسید. این قانون در موادی مربوط به انتخابات، شرط مسلمان و مرد بودن را از کاندیداها و انتخاب کنندگان و نیز
سوگند انتخاب شوندگان به
قرآن را حذف کرده بود. [۲] [۳] [۴]
سال ۱۳۴۲ محمدرضا پهلوی پروژهای با عنوان انقلاب سفید آغاز کرد و قانونی در شش بند اصلی که بعدها به هجده بند رسید را در معرض رفراندوم عمومی گذاشت. برخی تغییراتی که قرار بود در سایه این انقلاب رخ دهد عبارت بودند از: اصلاحات ارضی و الغای نظام ارباب و رعیتی؛ ملی کردن جنگها و مراتع؛ تبدیل کارخانههای دولتی به شرکتهای سهامی و فروش سهام آنها جهت تضمین اصلاحات ارضی؛ مشارکت کارگران در سود خالص کارخانهها؛ تجدید نظر اساسی در قانون انتخاب به منظور اعطای حقوق کامل و برابر ی به ن؛ ایجاد سپاه دانش، به منظور سواد آموزی و اشاعۀ فرهنگ در روستاها. [۵]
بار دیگر آیت الله خمینی اعتراض خود را آشکار نمود و در پاسخ به استفتایی در زمینه رفراندم به دو اشکال شکلی و ماهوی اشاره کرده بود:
[۶]
[۷]
دوم بهمن ۱۳۴۱ امام در اعلامیهای مفصل مخالفت با این طرح و رفراندوم را با ذکر دلایل اعلام کرد و انقلاب سفید را در برابر احکام اسلامی بیاعتبار دانست. [۸] [۹] [۱۰]
عفت کلام فاصله میگرفت، مجددا به ت حمله کرده و به آنان توهین نمود و این گروه را مانع پیشرفت خطاب کرد. رفراندوم در
۶ بهمن انجام گرفت. رژیم اعلام کرد که با استقبال پرشور و بینظیر روبرو گردیده و با ۵ میلیون و ۶۰۰ هزار رای موافق در مقابل ۴ هزار و ۱۵۰ رای مخالف به تصویب ملت رسید. [۱۱] [۱۲]
واقعه مدرسه فیضیه
به دنبال تنشهای ایجاد شده، آیت الله خمینی طی اعلامیهای اعلام کرد: دستگاه حاکمه میخواهد با تمام کوشش به هَدمِ احکام ضروریهٔ اسلام قیام و به دنبال آن مطالبی است که اسلام را به خطر میاندازد. لذا اینجانب
عید نوروز را بهعنوان عزا و تسلیت به امام عصر (عجل الله تعالی فرجه) جلوس میکنم و به مردم اعلام خطر مینمایم.» [۱۳]
عصر
۲ فروردین ۱۳۴۲ مصادف با شهادت امام صادق(ع)، مجلس سوگواری از طرف
آیت الله گلپایگانی در
مدرسه فیضیه برگزار شد. تعدادی از وابستگان شاه در دو گروه ۷۰ و ۳۰ نفری در دو طرف مجلس قرار گرفته بودند و به نوبت صلوات میفرستادند. [۱۴] [۱۵] [۱۶] [۱۷]
تقیه
حرام است؛ و اظهار حقایق، واجب.» [۱۸]
قیام ۱۵ خرداد
آیت الله خمینی در ساعت ۶/۳۰ بعد از ظهر روز عاشورای سال ۱۳۸۳ق (
۱۳ خرداد ۱۳۴۲ ش.) با اعلام قبلی برای سخنرانی در مدرسه فیضیه قم حاضر شد و در سخنانی پس از شرح رخداد کربلا با تشبیه حمله مدرسه فیضیه به این واقعه، با صراحت شاه را مورد انتقاد قرار داد. [۱۹] [۲۰] [۲۱] [۲۲]
۱۸ فروردین ۱۳۴۳، پس از سالگرد واقعه فیضیه و پیش از
ذیحجه و
محرم، آیت الله خمینی آزاد شد و به منزل خود در قم منتقل شد. [۲۳]
در تیر ۱۳۴۳ محمدرضا شاه به آمریکا رفت و مورد استقبال گرم مقامات آمریکایی قرار گرفت. حاصل این سفر و مذاکرات اعطای کمکهای نظامی آمریکا در برابر وضع قانون کاپیتولاسیون یا مصونیت قضایی نظامیان آمریکادر ایران بود.
سه شنبه
۲۱ مهر سال ۱۳۴۳ مجلس شورای ملی لایحه کاپیتولاسیون را تصویب کرد.
۴ آبان ۱۳۴۳ آیت الله خمینی در سخنرانی تندی به انتقاد پرداخت: "اگر یک خادم آمریکایی، اگر یک آشپز آمریکایی، مرجع تقلید شما را وسط بازار ترور کند. دادگاههای ایران حق محاکمه ندارند. اگر شاه ایران یک سگ آمریکایی را زیر بگیرد بازخواست خواهد شد.". [۲۴]
۱۳ آبان ۱۳۴۳ شبانه دستگیر و بلافاصله به ترکیه تبعید شد. لایحه کاپیتولاسیون با پیروزی انقلاب ۵۷ و تشکیل شورای انقلاب ملغی شد. [۲۵]
در آبان سال ۱۳۵۶ ه.ش
سید مصطفی خمینی فرزند آیت الله خمینی، به طرز مشکوکی در گذشت. [۲۶] [۲۷]
ایران و استعمار سرخ و سیاه» نام مقالهای بود که در
۱۷ دی ۱۳۵۶ در رومه اطلاعات با امضای احمد رشیدی مطلق» منتشر شد. این مقاله که با نام مستعار نوشته شده بود، حاوی مطالبی تند علیه آیتالله خمینی بود و او را مردی بیاعتقاد» و وابسته و سرسپرده به مراکز استعماری» نامیده بود این مقاله توهینآمیز؛ با اعتراضات زیادی روبرو شد و نقطه عطفی در شتاب گرفتن ناگهانی اعتراضات به حکومت پهلوی شد. [۲۸]
اعتراض مردم شهرهای دیگر به این کشتار باعث شدت گرفتن درگیریها و اعتراضات شد. در
۱۷ شهریور سال ۱۳۵۷ ماموران دولتی تعداد زیادی از تظاهر کنندگان را کشتند.
آیت الله خمینی که دیگر امام خمینی نامیده میشد مجبور به ترک
عراق و اقامت در فرانسه شد. امکانات ارتباطی در فرانسه باعث تقویت ارتباط انقلابیون با رهبری انقلاب شد. در دی ۱۳۵۷ محمد رضا پهلوی مجبور به خروج از کشور شد و کمتر از یک ماه بعد در
۱۲ بهمن همان سال آیت الله خمینی پس از ۱۵ سال تبعید به ایران بازگشت و ده روز بعد، در
۲۲ بهمن نظام سلطنتی پهلوی به طور رسمی سقوط کرد.
تعدادی از ون، در قبال حکومت پهلوی، دیدگاهی متفاوت با دیدگاه امام خمینی در قبال حکومت پهلوی داشتند. آنان را میتوان در سه دسته جای داد:
۱- ت وابسته به حکومت: بیشتر میان ون درجه سوم و چهارم و به صورت استثنا میان ون درجه دوم نیز چنین افرادی وجود داشت. بیشتر افراد وابسته، ونی بودند که در ادارات اوقاف یا دفاتر طلاق و ازدواج مشغول به کار بوده و به نوعی مجبور بودند در خدمت رژیم باشند. طبعا شمار آنان اندک نبود. چندان که نقش آنان نیز در ایجاد ارتباط میان مردم با دربار به صورت دعا برای شاه یا رفتن در مراسم استقبال و همراهی شاه در حرمهای زیارتی برای رژیم ارزشمند بود. اینها گروهی بودند که دربار به حمایت از آنها دلبسته بود تا هم از داخل یکپارچگی ت را در برابر رژیم بشکنند و هم سدی در برابر کمونیستها باشند.
۲- گرایشی که از دخالت در ت پرهیز داشت و تنها مواقع بسیار خاصی به دلایلی برای پادرمیانی یا چیزی شبیه آن، ممکن بود به نوعی حرکت ی دست بزند. این جریان که به گونهای خاص تقدس گرا و گاه ولایتی بود
درباره این سایت